Basic HTML Version
Prof. Dr. Gıyasettin DEMİRHAN
Hacettepe Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi Beden Eğitimi ve
Spor Öğretmenliği Bölümü
Hareket Kültürü ve
Spor
* Bu yazı, Prof. Dr. Gıyasettin DEMİRHAN’ın XV. Geleneksel Eğitim
Sempozyumundaki sunummetnidir.
İnsan, varoluşundan günümüze dek, yaşam savaşı, diğer bir
deyişle varoluşunu sürdürme çabası içerisinde kendini yeniden
yaratırken, ürettiklerini biriktirmeye başlamış ve içinde bulun-
duğu koşullardan hoşnut olmayarak, sürekli bir kalkınma
çabası sergileyegelmiştir. Bu bağlamda kalkınma, ileriye dönük
değişimin ürünüdür ve sonlu değildir. Çünkü, yapımız gereği
bulunduğumuz koşullardan ya hoşnut değiliz ya da onlarla
yetinmek istemiyoruz (Ertürk, 1979:1). Yaşam koşullarını
sürekli iyileştirme isteğimiz bunun temel gerekçesidir ve bu
çaba ileride de sürecektir.
Biyo-kültürel ve toplumsal özelliklere sahip olan insan (Ertürk,
1979:3), varlığını sürdürmeçabasınındışına taştığında, toplumsallık
boyutunu öne çıkarmış, insanlaşma süreci (Kuçuradi, 1988)
içerisinde kültürel birikim sağlamıştır. Böylece insan, her alanda
olduğu gibi, beden eğitimi ve spor alanında da kültürel
birikim sağlayarak, ziksel kültür, hareket kültürü ve beden
kültürü ifadelerinin alan yazında yer almasını sağlamıştır.
Bu ifadeler sadece Beden Eğitimi ve Spor dersi kapsamındaki
etkinlikleri değil, performans sporu ve rekreasyon etkinliklerini
de kapsar. Kirk (1999), bunu; '‘spor, ziksel rekreasyon ve
egzersizden oluşan, bedensel uygulamalar sonucu ortaya
çıkan, bireye ve bedene yönelik bir yargı içeren anlamlarla
ilgilenen bir söylem“ şeklinde ifade eder. Grössing, (1991)‘e
göre de insan, kültür yaratan bir varlık olduğundan, beden
eğitimi ve spor beden kültürü için bir yoldur ve bu, kültürün
kapsadığı etkinlikler çocukların biyolojik, psikolojik ve toplumsal
yapılanmalarında da rol oynar.
Düzenli ve amaçlı hareket etmeyi öğrenmek ve sürdürmek
hareket kültürünün özüdür ve temel hareket becerilerinden
spor dalına özgü becerilere kadar olan sürecin her aşamasında
“hareket etme alışkanlığı”
kazanmak için çaba harcanır. Bu
çaba önemlidir çünkü yeterince hareket etmezsek, bu
eksikliğe bağlı olarak bir takım rahatsızlıklar oluşabilir, bunlara
bağlı olarak da yaşam kalitemizde düşme görülür. Düşünün
ki, dünyadaki ölüm nedenlerinin başında alkol, sigara,
şişmanlık ve hareketsizlik gelmektedir. İnsanlar çok fazla
televizyon izlemektedirler, çocukların TV ve bilgisayar başındaki
harcadıkları zaman bundan daha fazladır. Genç ve çocukların
çok azı sağlıklı yaşam tavsiyelerine uymaktadırlar. Türkiye’de
de hareketsizlik ve aşırı şişmanlıkta artış görülmektedir (TCSB,
2014). Kentlerde yaşayan çocukların kırsal alanda yaşayan-
lardan daha şişman oldukları araştırma sonuçları ile belgelen-
miştir (Kin İşler ve diğerleri, 2009).
Bu sorunların çözümündeokuldaki
«OyunveFiziki Etkinlikler»
ve«Beden Eğitimi ve Spor»
dersleri ile ders dışı etkinlikler,
düzenli hareket etme alışkanlığı oluşturmaya ve bu alışkan-
lıklara dahil olmaya temel oluşturabilir. Çünkü, okulda
“ zik-
sel olarak eğitilip, ziksel okur yazarlığa”
sahip olan
bireyin yaşamı süresince her tür ziksel etkinliğe katılma
olasılığı yüksektir. Bu durum, “Oyun ve Fiziki Etkinlikler” ve
“Beden Eğitimi ve Spor” derslerinin istenilen nitelikte işlenmesi,
teknolojinin verimli kullanımı, sürekli mesleki gelişim, araç-
gereç ve hacimlerin yeterli olması ve etkin bir modelin takip
edilmesi üst düzeye çıkarılabilir. Bu bağlamda, günümüzde
en çok kabül gören modellerden birisi
“Sosyoekolojik
Model”
dir. Çünkü, sosyoekolojik model; birey, sosyal çevre,
okul ve yakın çevreyi kapsamaktadır vepaydaşlar arasında
etkin işbirliğini öngörmektedir. Oyun ve Fiziki Etkinlikler ile
Beden Eğitimi ve Spor derslerine ilişkin öğretim programlarında
da bu modelin önerildiği görülmektedir. Modelin alana
uyarlanması aşağıdaki şekilde önerilebilir (TTK Başkanlığı,
2016:http://ttkb.meb.gov.tr/www/ogretim-programlari/icerik/72,
Giriş tarihi: 16.02.2016):
Birey:
Fiziksel etkinlik ve spor alanındaki tercihleri/yatkınlıkları,
bilgi ve beceri düzeyi, motivasyonu, sağlık ve ziksel gelişim
düzeyi vb.
Sosyal çevre:
Aile ve arkadaş çevresinin ziksel etkinlik, oyun
ve sporlara destek düzeyi, okul spor kulübü, diğer spor destekleri,
ziksel etkinlik, oyun ve sporla ilgili sosyal paylaşım grupları,
sosyal çevre normları vb.
Okul ve yakın çevre:
Çevredeki ve okuldaki ziksel etkinlik,
oyun ve spor için ziki olanaklar, okuldaki ve yakın kütüp-
hanelerdeki ziksel etkinlik, oyun ve sporla ilgili eğitim
teknolojileri vb olanaklar.
Yazı
39